Cambodja 1992

United Nations Transitional Authority in Cambodia

Dertig jaar geleden stemde de ministerraad in met deelname aan UNTAC een VN-vredesmissie met als doel de eerste vrije democratische verkiezingen te begeleiden in Cambodja. Het Korps Mariniers had als opdracht, het ontwapenen en demobiliseren van de strijdende partijen.

Historisch kader

Op donderdag 17 april 1975 trokken duizenden guerrillastrijders van de Rode Khmer de Cambodjaanse hoofdstad Phnom Penh binnen en kwam een eind aan een burgeroorlog die sinds 1970 aan 700.000 mensen het leven had gekost. Binnen enkele dagen werd Phnom Penh ontruimd en veranderde Cambodja in een spookland, waar de ‘Angkar’ de ‘Organisatie’ onder leiding van Pol Pot over leven en dood besliste.

In de jaren erna lieten anderhalf tot twee miljoen mensen het leven op de killing fields. Er kwam een einde aan de terreur toen Vietnamese troepen binnenvielen en Cambodja tien jaar bezetten.

UNAMIC/UNTAC
In 1991 kwam het tot een wapenstilstand, waarna de VN twee vredesmissies ging uitvoeren. De eerste (UNAMIC) had als belangrijkste taken het toezicht houden op het staakt-het-vuren en het mijnenvrij maken van vitale gebieden. De tweede VN-operatie (UNTAC) moest toezicht houden op de terugkeer van vluchtelingen, de strijdgroepen ontwapenen en vrije verkiezingen organiseren.

"De uitdagingen waren de pogingen van de mariniers om het bezit van vuurwapens te controleren." Luitenant-kolonel Herman Dukers

United Nations Transitional Authority

For Cambodia

In maart 1992 beleefde Cambodja opnieuw een invasie van vreemde troepen, afkomstig uit meer dan honderd landen en ditmaal met vreedzame bedoelingen. Het ging om 21.000 militairen en burgerpersoneel van de United Nations Transitional Authority for Cambodia (UNTAC). Belangrijkste doel van UNTAC was het organiseren van verkiezingen, die in mei 1993 plaatsvonden. Bijna 90 procent van de kiezers kwam opdagen; in november vertrokken de laatste blauwhelmen.

Mandaat

Mandaat:

Toezicht op het bestuur, waaronder buitenlandse zaken, defensie en financiën,
Toezicht op de terugtrekking van buitenlandse en irreguliere strijdkrachten,
Ontwapening en demobilisatie van de strijdende partijen,
Toezicht op de mensenrechten,
Ontmijning en opleidingsprogramma’s ter zake,
De organisatie van vrije en eerlijke verkiezingen,
Militaire regelingen,
De burgerlijke administratie,
Orde Handhaving,
Terugkeer en huisvesting van vluchtelingen en ontheemden,
Herstel van belangrijke infrastructuur.
Economisch herstel en ontwikkeling.

Mariniers UNTAC

De ministerraad was op 12 maart 1992 akkoord gegaan met deelname aan UNTAC. De Nederlandse bijdrage bestond uit een bataljon van het Korps Mariniers, drie transportvliegtuigen van het type F-27 Troopship van 334 Squadron en drie Alouette III-helikopters van 298 Squadron met ongeveer zeventig man ondersteunend personeel en enkele staffunctionarissen

Kwartiermakers van het Korps Mariniers vertrokken op 14 mei en de 84 mariniers die de kampen moesten gaan opzetten, vertrokken op 1 juni

Mariniers tegengewerkt door

Rode Khmer

Het mariniersbataljon Cambo-I kon door tegenwerking van de Rode Khmer slechts 2 van de 4 compagnieën ontplooien. Deze lag in het uiterste westen van Cambodja tegen de Thais-Cambodjaanse grens. De Rode Khmer vond een te sterke aanwezigheid van UNTAC gevaarlijk voor de winstgevende houtkap en het winnen van edelstenen in het door haar beheerste gebied.

Ontwapenen en demobiliseren

De mariniers kwamen nauwelijks toe aan het uitvoeren van hun belangrijkste opdracht, het ontwapenen en demobiliseren van de strijdende partijen. Dat was deels het gevolg van bureaucratisch geharrewar en onduidelijke bevelslijnen binnen de VN. Toch kunnen de mariniers terugkijken op een zéér succesvolle operatie in een land dat twee decennia lang geteisterd werd door burgeroorlog. Dit had vooral te maken met het improvisatievermogen en de flexibiliteit van zowel de mariniers als de UNTAC-leiding.